Przemoc rówieśnicza w szkole
„Co mogę zrobić, gdy jeden uczeń dezorganizuje życie całej klasy?”
„Szkoła nie reaguje na przemoc rówieśniczą dziecka wobec pozostałych uczniów – czy to normalne? Kilka dni temu dziecko zostało popchnięte tak mocno, że konieczna była interwencja lekarza!”
„Wychowawca powiedział, że ten uczeń ma orzeczenie i przyznanego nauczyciela wspomagającego. Pomimo to, nic się nie zmieniło, a moje dziecko boi się iść na lekcje!”
„Powiedziano mi, żebym przepisała dziecko do innej szkoły, dla jego dobra. Tamta dziewczynka zostaje, a jej rodzice nie reagują na wezwania do szkoły. Czy jesteśmy bezsilni wobec przemocy w szkole?”.
Przemoc rówieśnicza w szkole – czym jest?
Przemoc fizyczna i psychiczna w szkole
Powyższe historie z życia wzięte obrazują przykłady przemocy rówieśniczej. Może się ona przejawiać agresją fizyczną lub werbalną wymierzoną w konkretne dziecko lub grupę dzieci. Może też przybrać formę agresji zakamuflowanej i polegać na wykluczaniu dziecka z zespołu klasowego, ignorowaniu go, nastawianiu innych dzieci przeciwko ofierze.
Ta druga forma jest szczególnie niebezpieczna, ponieważ przejawia się w psychicznym dręczeniu dziecka, które na pozór może nie być widoczne dla otoczenia. Jeśli grono pedagogiczne nie jest uważne, może nie wyłapać odpowiednio wcześnie jego symptomów.
Reakcja dorosłych
Jeśli jesteś rodzicem, być może mierzysz się z podobnymi problemami. Masz prawo czuć gniew, frustrację, bezsilność, strach wynikający z obawy o bezpieczeństwo i komfort edukacji szkolnej swojego dziecka. Zastanawiasz się, jak to możliwe, że jedno dziecko jest w stanie zastraszyć całą klasę, a nauczyciele są bezsilni.
Z pewnością nie jest to sytuacja normalna ani pożądana. Szkoła jest przecież odpowiedzialna między innymi za bezpieczeństwo uczniów w niej przebywających, a celem placówki, prócz edukacji , jest również wychowywanie dzieci i młodzieży. Przemoc w szkole jest jednym ze zjawisk, które muszą budzić stanowczą, odpowiednią do sytuacji reakcję dyrekcji i nauczycieli.
Praca z ofiarą przemocy
Jako rodzic dziecka poszkodowanego masz prawo oczekiwać, że szkoła podejmie odpowiednie kroki nie tylko wobec sprawcy, ale otoczy opieką Twoje dziecko. Ważna jest rozmowa zainicjowana przez wychowawcę i pedagoga, od których wypłynie do dziecka informacja o tym, że nie jest winny zachowaniu sprawcy.
Współpraca szkoły z rodzicami
To niezbędny element i pierwszy krok do naprawy sytuacji. Masz prawo oczekiwać rozmowy z dyrekcją szkoły i wychowawcą. To oni powinni przedstawić Ci procedurę postępowania szkoły w sytuacjach przemocowych wśród uczniów. Szkoła powinna również zorganizować spotkanie z rodzicami sprawcy, a także poinformować Cię o możliwości zgłoszenia sprawy do odpowiednich instytucji.
W niektórych przypadkach, dyrekcja szkoły samodzielnie powinna poinformować policję lub sąd rodzinny.
Jak możesz zareagować na przemoc w szkole?
Środki pozaprawne wobec przemocy w szkole
Jeśli jednak tak się nie dzieje, lub podjęte przez Szkołę kroki nie przynoszą rezultatów, Ty jako rodzić możesz zadziałać samodzielnie.
Przede wszystkim pomimo bierności szkoły możesz:
- wnioskować do dyrekcji placówki o zorganizowanie spotkania z rodzicami sprawcy przemocy w szkole,
- domagać się na piśmie podjęcia konkretnych działań wobec sprawcy przemocy rówieśniczej (na przykład przeniesienia do innej klasy lub szkoły, zawieszenia w prawach ucznia, ukarania karą zgodną ze statutem szkoły),
- pismo kierowane do szkoły przekazać do wiadomości Kuratorium Oświaty z wnioskiem o podjęcie działań w sprawie,
- podjąć dialog z rodzicami sprawcy na własną rękę.
Od września 2022 r. Dyrektor szkoły jest uprawniony do zastosowania środka oddziaływania wychowawczego wobec nieletniego, który wykazuje przejawy demoralizacji lub dopuścił się czynu karalnego. To nowe rozwiązanie wymaga jednak wyrażenia zgody przez samego sprawcę jak i przez jego rodziców (art. 4 ust. 4 Ustawy o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich).
Wniosek do sądu o wgląd w sytuację rodzinną dziecka
Jeżeli polubowne metody rozwiązania sprawy nie przyniosły skutku, a szkoła w dalszym ciągu nie reaguje
w odpowiedni sposób na zjawiska przemocowe, możesz skorzystać ze środków prawnych. Obok zgłoszenia czynów zabronionych na policję, warto wykorzystać rzadko stosowane zgłoszenie do sądu rodzinnego.
„Każdy, komu znane jest zdarzenie uzasadniające wszczęcie postępowania z urzędu, obowiązany jest zawiadomić o nim sąd opiekuńczy.” (art. 572 par. 1 kodeksu postępowania cywilnego)
Przepisy prawa umożliwiają każdemu złożenie do Sądu wniosku o wgląd w sytuację rodzinną dziecka, które stosuje przemoc, bądź w inny sposób zagraża pozostałym dzieciom. Zazwyczaj taki wniosek składają organy (dyrekcja szkoły, policja, ośrodki pomocy społecznej, zespoły do spraw przemocy w rodzinie). W praktyce, może uczynić to każdy.
Zwróć uwagę, że przytoczone przepisy mówią o „zobowiązaniu” a nie jedynie o „prawie” do skorzystania z tej instytucji. Ustawodawca miał tu na względzie szczególną ochronę dobra każdego dziecka. Dlatego Szkoła,
w sytuacjach związanych z przemocą rówieśniczą powinna możliwie szybko reagować i jako pierwsza informować Sąd o problematycznej sytuacji ucznia.
„Ale przecież ja nie będę kablował!”. To częsta reakcja rodziców, którzy dowiadują się o możliwości złożenia takiego wniosku. Pamiętaj, że nie o donoszenie tu chodzi.
Popatrz na tą sytuację z innej strony – niepożądane zachowania ucznia w klasie mają swoją przyczynę. Mogą wynikać z problemów zdrowotnych małoletniego (na przykład zaburzeń psychicznych). Dziecko-sprawca może czuć się odrzucane przez grupę klasową – stąd reakcje obronne. Z mojej praktyki wynika, że w większości poważnych przypadków przemocy w szkole problem jest głębszy i dotyczy sytuacji domowej osoby nieletniej. Zagrożone jest więc nie tylko dobro Twojego dziecka, ale być może naruszane jest również dobro sprawcy,
co w konsekwencji powoduje, że jest on zagrożony demoralizacją. A to przekłada się na środowisko szkolne
i pozostałe dzieci.
Przemoc w szkole może prowadzić do zainicjowania postępowania sądowego
Na skutek wniosku o wgląd w sytuację rodzinną dziecka sąd zbada, czy faktycznie dobro osoby małoletniej jest w danej sytuacji zagrożone. Sprawdzi też, czy sytuacja domowa może mieć wpływ na stosowanie przez dziecko przemocy w szkole wobec innych uczniów.
Sprawy opiekuńcze w związku z przemocą w szkole
Z jednej strony Sąd będzie przyglądał się środowisku rodzinnemu dziecka. Sprawdzi na przykład, czy małoletni posiadający orzeczenie poradni psychologiczno-pedagogicznej o potrzebie kształcenia specjalnego z uwagi na zagrożenie niedostosowaniem społecznym, jest we właściwy sposób prowadzony (leczony) i nadzorowany przez rodziców. Negatywna ocena sądu w tym zakresie, może skutkować wszczęciem postępowania opiekuńczego i wydaniem zarządzeń opiekuńczych.
Zarządzenia te mogą polegać na przykład na ustanowieniu kuratora nadzorującego wykonywanie przez rodziców władzy rodzicielskiej. W cięższych sytuacjach sąd może podjąć decyzję o wyjęciu dziecka spod dotychczasowej pieczy rodziców i umieszczenie go w rodzinie zastępczej. Chociaż ten drugi środek wydaje się być drastyczny, bardzo często powoduje, że dziecko odcięte od negatywnych wpływów środowiska rodzinnego dostrzega, że może funkcjonować inaczej, łatwiej mobilizuje się do poprawy własnego zachowania.
Przemoc w szkole a demoralizacja
Drugim obszarem zainteresowania sądu będzie osoba samego małoletniego sprawcy przemocy w szkole – czyli osoby nieletniej. Sąd skupi się więc również na działaniu dziecka w oderwaniu od wpływu rodziców bądź opiekunów. Jeśli dojdzie do przekonania, że rodzina dziecka nie jest wydolna wychowawczo – to znaczy, że mimo prawidłowego funkcjonowania nie jest w stanie wpłynąć na jego zachowanie, może wszcząć postępowanie w przedmiocie demoralizacji nieletniego.
Takie postępowanie nie ma na celu ukarania osoby nieletniej, a sąd nie będzie tu stosował kar. Podobnie jak
w postępowaniach opiekuńczych sąd będzie kierował się dobrem nieletniego dziecka oraz tym, by wzbudzić
w nim postawę wychowawczą.
Przemoc w szkole a dobro dziecka
Celem złożenia w sądzie wniosku o wgląd w sytuację rodzinną sprawcy jest więc przede wszystkim niesienie pomocy temu dziecku. Patrząc z Twojej perspektywy – celem jest konsekwencja powyższego – czyli ochrona dobra Twojego dziecka i stanowcze przeciwdziałanie sytuacjom przemocowym. Im szybsza reakcja, tym większa szansa na to, że uda się ochronić zarówno sprawcę przemocy w szkole, jak i przeciwdziałać jego negatywnemu oddziaływaniu na innych uczniów.
Wniosek o wgląd w sytuację rodzinną dziecka możesz złożyć samodzielnie. Możesz również sporządzić go wspólnie z innymi rodzicami. Nie zaszkodzi też wnioskować o wystosowanie takiego zgłoszenia przez dyrekcję szkoły, ponieważ w szczególności to władze tej placówki powinny podejmować kroki w sytuacji, gdy rodzice osoby nieletniej nie reagują na inne formy zgłaszania problemu, a samo dziecko nie dostosowuje się do norm panujących w szkole.
Wniosek skieruj do wydziału rodzinnego i nieletnich sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania dziecka – sprawcy. Nie podlega on żadnej opłacie. W treści wskaż imię i nazwisko małoletniego, adres jego zamieszkania oraz dane jego rodziców, jeśli je znasz. Musisz też opisać sytuacje, z powodu których inicjujesz wgląd w sytuację rodzinną dziecka. Możesz dołączyć posiadane dowody (np. screeny, zdjęcia, wydruki), jeśli takie posiadasz.
Wniosek o wgląd w sytuację dziecka może być anonimowy, jednak dobrze jest wiedzieć kto zgłasza niepokojącą sytuację. Osoba taka może być w przyszłości cennym źródłem dowodowym – świadkiem. Ważne, żebyś wskazał adres zamieszkania dziecka i rodziny, której dotyczy. Bez tego Sąd nie będzie w stanie podjąć odpowiednich działań.
Skutki wniosku o wgląd w sytuację rodzinną dziecka
Składając wniosek nie stajesz się stroną postępowania. Jesteś jedynie osobą zawiadamiającą odpowiedni organ o zagrożeniu dobra dziecka. Jeśli finalnie okaże się, że Sąd nie dopatrzy się w funkcjonowaniu nieletniego ani w jego środowisku rodzinnym żadnych nieprawidłowości, nie będziesz miał również z tego powodu żadnych prawnych ani pozaprawnych konsekwencji.
Jakie korzyści mogą wyniknąć z zainicjowania sądowego sprawdzenia sytuacji sprawcy? Przede wszystkim może zadziałać to mobilizująco na rodziców nieletniego, a często również na samo dziecko. Wymiar sprawiedliwości nadal w wielu przypadkach budzi respekt, a trafnie zastosowane środki opiekuńcze mogą pomóc zarówno dziecku jak i jego rodzinie wyjść z kryzysu lub niezdrowej sytuacji.
Jeśli tak się stanie, istnieje bardzo duża szansa, że sytuacja w klasie Twojego dziecka ustabilizuje się.
Ważne numery telefonów
Skorzystaj, jeśli nie wiesz, czy to dobry moment na reakcję:
800 080 222 – Infolinia dla rodziców, nauczycieli, dzieci i młodzieży.
Może Cię zainteresować również:
