Od jakiegoś czasu nie radzisz sobie ze swoją ukochaną pociechą? Nie masz na dziecko żadnego wpływu, a każda rozmowa i tłumaczenie kończy się kłótnią lub co gorsze – wyzwiskami, wulgaryzmami, przemocą wobec Ciebie? Jesteście ludźmi „na poziomie”, dobrze płatna praca, zawsze dbaliście o życie rodzinne, nie macie nałogów. Dziecku nigdy niczego nie brakowało. Twoja druga połowa chce zgłosić sprawę na policję, ale Ty jakoś nie masz serca tego zrobić. Obawiasz się, że dziecko wpadło w złe towarzystwo, może zażywa narkotyki. Poza tym przecież nie będziesz donosić na własne dziecko, no i komu, skoro dzieci nie odpowiadają za swoje zachowania przed sądem – łudzisz się..
A może sprawa nie jest tak poważna jak się wydaje, a Twoje dziecko jedynie od jakiegoś czasu przestało chodzić do szkoły i całe dnie spędza przy komputerze? Podobno „spiął się” z nauczycielką od języka angielskiego. Chłop jak dąb – nie zaciągniesz go przecież za uszy – musi sam zrozumieć. Przed 9 rano gdy jedziesz do firmy młody znowu śpi i nawet nie reaguje na Twoje „pa”. Szkoła sygnalizuje, że jeśli sytuacja się nie zmieni, będą zmuszeni zgłosić tę sytuację..
Otrzymujesz telefon z policji – Twoja córka, wzorowa uczennica piła alkohol w parku z osobami ze starszej klasy. Przejeżdżający obok patrol policji nabrał podejrzeń widząc skupisko młodzieży w ciemnym miejscu między krzewami. Pytają, czy możesz przyjechać i ją odebrać. Zastanawiasz się jak to możliwe? Przecież dotychczas się to nie zdarzało..
Kiedy dziecko odpowiada przed sądem dla nieletnich?
Osoby nieletnie co do zasady nie ponoszą odpowiedzialności karnej przed Sądem karnym. Ich odpowiedzialność jest ograniczona wiekiem oraz popełnionymi czynami. Nie jest jednak tak, że wszelkie czyny dzieci i młodzieży pozostają bez żadnych konsekwencji prawnych. Na nieletnich mogą zostać nałożone środki wychowawcze, środki lecznicze i środki poprawcze.
Minimalny wiek odpowiedzialności karnej dzieci
Obecnie za osobę nieletnią uważa się dziecko, które ukończyło 10 lat. Ta górna granica wieku osób nieletnich zależy od rodzaju sprawy.
Przedmiot odpowiedzialności karnej dzieci
- W sprawach o demoralizację nieletnim jest dziecko w wieku od 10 roku życia, które nie jest jeszcze pełnoletnie.
- W sprawach o czyny karalne nieletnim jest dziecko w wieku od 13 roku życia, które nie ukończyło lat 17. Po ukończeniu 17 roku życia w świetle prawa karnego dziecko staje się osobą dorosłą i może już odpowiadać przed sądem karnym. Wyjątkiem są nieletni, którzy ukończyli 15 lat i dopuścili się najpoważniejszych czynów wymienionych w art. 10 par 2 kodeksu karnego (chodzi na przykład o zabójstwo, spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, zgwałcenie dokonane wspólnie z inną osobą, zgwałcenie osoby małoletniej lub bliskiej albo dokonane ze szczególnym okrucieństwem, rozbój). Takie nieletnie osoby również będą odpowiadały przed sądem karnym.
- w sprawach, w których egzekwuje się orzeczony środek karny wobec nieletniego, nieletnim jest osoba wobec której orzeczono środek przewidziany w ustawie o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich, do chwili ukończenia przez te osoby 21 lat.
Wobec osób nieletnich nie stosuje się kar. Można orzec wyłącznie środki przewidziane w ustawie o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich. Sądem rozpoznającym sprawy nieletnich jest sąd rodzinny.
Czym jest demoralizacja nieletnich?
Według encyklopedii PWN demoralizacja to „odrzucenie obowiązujących norm moralnych, prowadzące do łamania prawa, rozwiązłości obyczajów (…). To również czyjeś działania lub zachowanie powodujące u innych odrzucenie takich norm„.
Na stronie www.zachodniopomorska.policja.gov.pl można przeczytać, że jest to „pewne rozprężenie, zwłaszcza moralne, zepsucie, rozluźnienie dyscypliny, karności„. Potoczne definicje demoralizacji są jak widać szerokie
i mogą zawierać w sobie różne zachowania. Jakie zatem konkretnie zachowania dzieci i młodzieży są zabronione i mogą spotkać się z konsekwencjami prawnymi?
Odpowiedzialność dzieci za demoralizację
W polskim prawie osoby nieletnie odpowiadają za popełnione czyny zabronione na podstawie przepisów ustawy o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich [1. Ustawa o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich z dnia z dnia 9 czerwca 2022 roku obowiązuje od 1 września 2022 r. Zastąpiła dotychczasową ustawę o postępowaniu w sprawach nieletnich z dnia 26 października 1982 roku.]. Ustawodawca wskazał w niej przykładowe zachowania dzieci i młodzieży, które mogą zostać uznane za przejaw demoralizacji:
- naruszanie zasad współżycia społecznego (na przykład: wyzywanie nauczycieli, niszczenie rzeczy należących do rówieśników),
- wagary,
- włóczęgostwo,
- spożywanie alkoholu i stosowanie środków odurzających,
- uprawianie nierządu,
- czyny zabronione (czyli przestępstwa i wykroczenia uregulowane w przepisach karnych i wykroczeniowych oraz karno-skarbowych).
Praktyczne przykłady demoralizacji dzieci
Ponieważ jest to wyliczenie przykładowe, Sądy mogą uznawać za przejaw demoralizacji również inne zachowania takie jak:
- stosowanie przemocy wobec bliskich osób,
- włóczęgostwo (szwędanie się po parkach, przesiadywanie na ławkach, czy w innych “mrocznych” miejscach, zwłaszcza jeśli jest to połączone z wagarami lub unikaniem innych obowiązków),
- ucieczki z domu,
- nocowanie poza domem,
- brak przestrzegania reguł ustalonych przez rodziców,
- brak szacunku lub lekceważenie rodziców/opiekunów,
- używanie obraźliwych słów,
- nieprzestrzeganie regulaminu szkoły i zasad w niej panujących,
- obraźliwe zachowanie wobec rówieśników,
- oglądanie pornografii lub innych szkodliwych treści,
- obracanie się w zdemoralizowanym środowisku.
Zachowania te muszą jednak być szczególnie intensywne i cechować się względną trwałością [2. P. G., Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich – Komentarz, Preambuła t. 2, W – wa 2007]. To znaczy, że muszą być powtarzalne, a Twoje dziecko trwa w nich uporczywie. Demoralizacją nie będzie raczej zachowanie jednorazowe, przypadkowe lub wywołane wyjątkową okolicznością.
Odpowiedzialność dzieci za czyny karalne
Czym są czyny karalne?
Nieletni odpowiada przed sądem rodzinnym również za czyn karalny, to znaczy za każde przestępstwo, wykroczenie, oraz przestępstwo i wykroczenie skarbowe opisane w ustawie. Najczęstszym motywem obecnym w sprawach nieletnich są bójki, pobicia, prowadzenie skuterów/motorowerów/samochodów bez uprawnień, kradzieże, posiadanie narkotyków. Niestety coraz częściej pojawiają się sprawy o stalking, sexting, stosowanie przez młodzież gróźb karalnych czy znęcanie się nad członkami rodziny.
W przeciwieństwie do demoralizacji, czyn karalny wystarczy popełnić jednokrotnie, aby były podstawy do zastosowania na przykład środka wychowawczego wobec Twojego dziecka.
Co Ty jako rodzic możesz zrobić?
Mądre porzekadło mówi, że lepiej zapobiegać niż leczyć.
Jeśli jednak mleko się rozlało, a sprawa Twojego dziecka została zgłoszona np. przez dyrekcję szkoły do sądu rodzinnego, pamiętaj, że jako rodzic również jesteś stroną tego postępowania. To znaczy, że możesz składać wnioski dowodowe na korzyść Twojego dziecka.
- Możesz zatem dowodzić, że konkretne zdarzenie było jednorazowe, przypadkowe, albo niezależne od Twojego dziecka.
- Jeśli nie wiesz, jakie dowody w danej sytuacji zawnioskować, skorzystaj z profesjonalnej pomocy.
- Jeśli Twoje dziecko potrzebuje wsparcia, poproś o pomoc psychologa bądź psychiatrę.
- Pozostań w kontakcie ze szkołą i monitoruj zachowanie dziecka.
- Rozmawiaj ze swoim dzieckiem, udziel mu rodzicielskiego wsparcia.
- Jeśli dziecko skrzywdziło kogoś swoim czynem, a w sprawie występuje osoba pokrzywdzona, możecie skorzystać z mediacji,
- Zadbaj, aby dziecko zrozumiało powagę sytuacji, konsekwencje, jakie niesie popełniony czyn, przeprosiło pokrzywdzonego,
- Jeśli sprawa nie trafiła jeszcze do Sądu, a jedynie sygnalizuje je szkoła, możesz zgodzić się na zastosowanie środka dyscyplinującego przez Dyrektora Szkoły (nowe uprawnienie, możliwe od 1 września 2022 roku).
Pamiętaj, że sprawa nie musi zakończyć się orzeczeniem środka wobec Twojego dziecka. Jeśli Sąd uzna, że nieletni nie dopuścił się zarzucanego mu czynu, postępowanie zostanie umorzone.
Zobacz również:
